Wodanseiken

Aan de oever van de inmiddels drooggevallen beek staan de eeuwenoude eiken, die in de 19^e eeuw door de landschapschilder Bilders de naam Wodanseiken hebben gekregen.

In de schaduw van deze eeuwenoude eiken aan de Papiermolenbeek en de noordelijk daarvan gelegen Wolfhezerbeek ligt de ‘gewijde’ plek waar Johannes Warnardus Bilders (1811-1890) een doopplechtigheid hield. Deze vond op of rond zijn verjaardag op 18 augustus plaats. Het moet een bijzondere vertoning zijn geweest: de ceremonie die Bilders halverwege de negentiende eeuw ’s zomers organiseerde in de bossen bij Wolfheze. Met kruiwagens met eten en drank liep een grote groep van in Oosterbeek verblijvende kunstenaars (soms meer dan dertig) van Oosterbeek naar de Papiermolenbeek in Wolfheze. Daar werd een kruiwagen op z’n kop in het water gezet, Bilders, als druïde verkleed, daarop staande, de dopeling daarvoor. Onder de plechtige woorden van Bilders, waarbij de dopeling moest zweren steeds met ernst die plaats te betreden waar Wodan en Thor huisden, werden hem handen vol water toebedeeld. Volgens de overlevering maakte hij er een hele show van die eindigde met zang en dans.

Er bestaan jammer genoeg geen afbeeldingen van deze curieuze doopfeesten, maar het landschap hebben Bilders en zijn volgelingen wel vele malen afgebeeld. Op hun schilderijen, te zien in onder meer het Rijksmuseum in Amsterdam en in musea in Arnhem en Den Haag, staan vaak de eikenbomen centraal die bekend staan als de Wodanseiken. Toen Bilders hier in 1841 voor het eerst kwam, was hij diep onder de indruk van het landschap. Met zijn grafheuvels uit 2000 voor Christus, vele overblijfselen van vroegere bewoning en eeuwenoude bomen, had het voor hem iets magisch. Zijn verering van het natuurschoon was volgens zijn tweede vrouw Marie van Bosse haast een religieuze ervaring. Eeuwenlang is de eik het symbool geweest van kracht en standvastigheid. Onder zijn brede kroon vergaderden onze voorouders en werd er recht gesproken. Voor Bilders, die een enorme romanticus was, hadden deze eiken iets goddelijks, iets heiligs, en daarom noemde hij ze Wodanseiken.

Van de Wodanseiken uit de tijd van Bilders zijn er nog een zestal over, al is er discussie over het precieze aantal. Er staan veel meer oude eiken in de buurt, maar volgens boomdeskundigen zijn die jonger. De leeftijd van de Wodanseiken wordt geschat op 450 tot 500 jaar. Er staan geen bordjes bij, zodat het voor een buitenstaander lastig is om de door Bilders aanbeden exemplaren te ontdekken. Ook met afbeeldingen bij de hand van zijn schilderijen blijft het gissen. Dat komt doordat het landschap sindsdien sterk is veranderd. Toen Bilders en zijn volgelingen de eiken schilderden, stonden ze nog in het open heideveld. Daar kregen ze volop zon en hadden ze alle ruimte om breed uit te waaieren. Om ze nog imposanter te doen lijken, schilderden ze er vaak een nietig mensje onder, of een herder met een kudde schapen. In het echt lijken de Wodanseiken veel kleiner, en dat zíjn ze ook. Doordat ze in de loop der tijd zijn ingesloten door het bos, dat de heide heeft overwoekerd, kregen ze minder zon en hebben ze zich niet meer voluit kunnen ontwikkelen. Ook hebben ze een flinke klap gekregen door het verlagen van het grondwaterpeil voor de drinkwatervoorziening. Daardoor kwamen ook de Papiermolenbeek en Wolfhezerbeek droog te staan. Maar met hun grillige vormen en vermolmde en bemoste takken hebben ze nog steeds iets magisch. Eén is er in 1936 afgezaagd. De stronk https://heelsumsbeekdal.nl/de-stomp-van-de-wodanseik/ hiervan staat er nog steeds en is rijk begroeid met grassen, kruiden, mossen en paddenstoelen.