In ongeveer een uur loop je langs de mooiste en meest interessante punten (sterren) in het gebied, waar vroeger het dorpje Wolfheze lag. Startpunt is de parkeerplaats Oude Kloosterweg, tegenover Hotel Wolfheze. De locaties van de virtuele sterren kun je vinden met What3Words. Het is niet noodzakelijk, deze app te gebruiken, maar wel leuk. Lengte van de route is ong. 3 km.
De 7 sterren op de kaart zijn ongemarkeerde punten in het veld, waarover hieronder korte informatie wordt verstrekt. Klik op de link MEER INFO, links onder elke tekst voor meer informatie.
Grafheuvels
Ga linksaf aan het einde van de parkeerplaats en volg de Oude Kloosterweg naar duimde.damesfiets.zeespiegel.
Deze twee grafheuvels met het rode bordje van het het ROB (Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek te Amersfoort) worden regelmatig onderhouden en zijn daardoor zo duidelijk zichtbaar. De oudste vondsten hieruit dateren uit de Klokbekercultuur, dit is de Laatneolitische Cultuur, genoemd naar een kenmerkend stuk aardewerk, dat er regelmatig in werd gevonden: de klokbeker. De Nederlandse Klokbekercultuur is te dateren tussen 2400-1900 v. Chr. en vormde een onderdeel van een veel grotere cultuurgroep met een grote verspreiding. De grafheuvels in dit gebied zijn regelmatig in meerdere perioden gebruikt; ook in de daarop volgende Bronstijd. Hierdoor werden bijvoorbeeld zowel schachtgraven als crematiebijzettingen in een zogenaamde twee-periodenheuvel aangetroffen.
Het verdwenen dorp Wolfheze
Ga verder over de Oude Kloosterweg naar collectie.theekoppen.nichtje.
Zo’n 25 meter noordelijk vanwaar je nu staat zie je de Kapelheuvel of Kerkheuvel liggen. Hier is omstreeks het jaar 1000 een parochiekerkje van tufsteen (21 x 7,5 meter) met een leistenen dak gebouwd. Het behoorde tot het kerkdorp Wolfhees, dat verder slechts uit enkele boerenhoeven en een graanmolen bestond. Ook Heelsum en Doorwerth gingen hier ter kerke, tot… er tussen 1517-1519 door toedoen van de heer van Doorwerth het ‘Kerkje op de Heuvel’ in Heelsum wordt gebouwd en men daar ging kerken. Het kerkje in Wolfheze raakte daardoor in verval. Als bovendien in 1584/85 Spaanse troepen zich in een sterke stelling in Wolfheze verschansen en plundertochten over de Veluwe ondernemen, betekent dit de genadeslag voor zowel het kerkje als de nederzetting en verdwijnt Wolfheze definitief van de kaart. Het is drie eeuwen later (begin 1900) als er 1,5 km ten noorden hiervan, een nieuw dorp Wolfheze aan de spoorlijn ontstaat.
Landweer en Stratius Rondeel
Verlaat de geasfalteerde Oude Kloosterweg en ga rechtdoor op het pad. Volg de blauwe pijlen van de steen. Je gaat naar bovenste.voorrem.gevoelig.
Hier ligt, loodrecht op de weg, een duidelijke landweer. Een landweer, landgraaf of wildwal is een lijnvormige doorgaande aarden wal en/of diepe sloot met vroeger vaak een doornhaag bovenop de wal. Deze landweer staat loodrecht op de heel oude Heerwegh of Schelmseweg, de vroeger belangrijke weg van Arnhem naar Wageningen. De landweer diende als bescherming van een stuk land tegen invloeden van buiten, zoals rovers en ongewenste dieren die zich aan de oogst tegoed konden doen.
Iets verderop, links in het bos, ligt het Stratius Rondeel. Om zich te beschermen tegen ongewenste bezoekers heeft men hier vroeger op een strategisch punt de grond verhoogd en daarop een versterking of schans aangelegd. Vanuit hier kon men de vijand bestoken en binnen de aarden muur kon men zich terugtrekken (verschansen). Deze kleine vesting met vier ronde hoeken had een gracht die werd gevoed door de Wolfhezerbeek. Op oude kaarten wordt deze schans het Stratius Rondeel genoemd.
De wolf en Wolfheze
Volg deze keer de richting van het Klompenpad (Molenbeeksepad). Je ziet de volgende grafheuvel met de berk al liggen. Je gaat naar zaadjes.rechthoek.pluis.
Bij deze mooie grafheuvel met de naam Koningsheuvel vertellen we het verhaal van de wolf en Wolfheze. De Koningsheuvel dankt zijn naam aan het feit dat daarin wat meer bijzondere voorwerpen in zijn gevonden. Het heeft dus niets met een koning te maken. De meest aannemelijke (en romantische) verklaring voor de naam van het dorp Wolfheze is ‘Wolvenbos’ (heze is hees, een oude benaming voor struikgewas, kreupelhout) en de naam verwijst dus naar de wolven die hier vroeger hebben gehuisd. Sinds eind 18de eeuw is de wolf uit de Veluwe verdwenen en nu komt hij toch weer terug. Maar… er zijn vroeger ook regelmatig diernamen als persoonsnamen gebruikt en daardoor kan het dus toch ook het bosgedeelte van iemand zijn geweest met de stoere naam ‘Wolf’.
Sprengen en Heelsumse beek
Ga na het derde bruggetje linksaf, volg het pad langs de beek. Je gaat naar boeketten.maait.voorbeeld.
Je staat hier bij de belangrijkste sprengkop van de Heelsumse beek en verderop liggen nog een paar kleinere sprengkoppen. Een sprengkop is een kunstmatige wel; een door mensenhanden gegraven put naar een grondwaterbel. Die grondwaterbel zorgt voor een constante aanvoer van zuiver water. Het water wordt geleid in de vooraf gegraven sloten, die sprengenbeken worden genoemd. De Heelsumse beek is rond 1600 aangelegd voor de zogenaamde Oude Heelsumse Papiermolen en is de enige nog watervoerende beek in dit mooie gebied. De twee andere beken hier, de Papiermolenbeek en de Wolfhezerbeek, staan praktisch droog. De gegraven beken lieten de verderop gelegen papier- en graanmolens draaien en voorzagen ze van schoon en helder water. Er hebben totaal maar liefst 10 verschillende molens in het Heelsums beekdal gestaan. Ook dienden de beken als waterleverancier voor de grachten rondom het Wildforsterhuis en het Rondeel.
Het Kousenhuisje (Laag Wolfheze)
Vervolg het pad. Je gaat naar loonlijst.hielpen.voetsteun.
Waar hier dit boerderij-achtig woonhuis ligt, lag tot 1988 de oude boerderij Het Kousenhuisje, die in dat jaar afbrandde. Die boerderij kreeg haar naam in de jaren ’30 van de vorige eeuw omdat buiten de gewassen kousen van het Psychiatrisch Ziekenhuis te drogen werden gehangen. Deze kousen werden (verplicht) gedragen door de patiënten van dit ziekenhuis en werden op de boerderij ter wassing aangeboden. De boerderij had een oude geschiedenis, want de oudste vermelding van een ‘bouwing’ te Wolfhesen is een handgeschreven pachtovereenkomst uit 1697 tussen de heer van Doorwerth en de pachter van de bouwing. Na de brand van 1988 heeft Natuurmonumenten twee jaar later op de plek van de boerderij dit nieuwe woonhuis gebouwd, dat in 2006 in erfpacht is verkocht. Ten zuiden van de boerderij is vroeger een doorgraving gemaakt van de vaak watervoerende Wolfhezerbeek naar de Papiermolenbeek, waardoor deze laatste soms water heeft tot vlak voor de heide.
Wodanseiken
Ga naar kluwen.pakezel.ongepeld.
Hier, aan de nu drooggevallen Papiermolenbeek en de noordelijk daarvan gelegen Wolfhezerbeek, staan de eeuwenoude eiken die in de 19e eeuw door de landschapschilder Johannes Warnardus Bilders (1811-1890) de naam Wodanseiken hebben gekregen. Hij hield hier halverwege de negentiende eeuw ’s zomers een doopplechtigheid voor jonge, pas aangekomen schilders. Met kruiwagens met eten en drank liep een grote groep van in Oosterbeek verblijvende kunstenaars hier naar toe. Bilders, als druïde verkleed, doopte dan de dopelingen met water uit de beek, waarbij zij moesten zweren steeds met ernst deze plaats te betreden waar Wodan en Thor huisden. Van de Wodanseiken uit de tijd van Bilders zijn er nu nog maar een zestal over en hun leeftijd wordt geschat op 450 tot 500 jaar. Ze zijn vaak vereeuwigd op de imposante schilderijen uit die tijd (midden 19e eeuw).
Ga hierna linksaf over het bruggetje. Blijf de droge beek volgen. Na twee bruggetjes links omhoog, volg weer de blauwe pijl op de steen. Terug naar de parkeerplaats: duimde.damesfiets.zeespiegel
En? Lekker gewandeld? Misschien wat geleerd? Laat het ons weten en schrijf hieronder een reactie.
