Jufferswaard

De naam Jonckfrouwenwaardt is al bekend in de Middeleeuwen. In 1402 wordt de naam voor het eerst vermeld in een akte van de Heerlijkheid Doorwerth. Waarschijnlijk is het gebied vernoemd naar een van de jonkvrouwen van het kasteel. Of zou het toch – zoals sommige Renkumers beweren – een verwijzing zijn naar de dolende jonkvrouwe uit de legende van het nabij gelegen kasteel Grunsfort? Maar wees gerust tijdens een wandeling kom je nu alleen nog beekjuffers tegen – het tengere familielid van de libelle.

De Wolfhezer beek, de Heelsumse Beek en de Papiermolenbeek stromen als één beek, genaamd de Heelsumse beek, door de Jufferswaard naar de Nederrijn.

Van oudsher monde Heelsumse beek uit in de Nederrijn onderaan de Noordberg.

De waterplassen in de Jufferswaard zijn ontstaan toen de klei is afgegraven om er stenen van te bakken in de steenfabrieken in de omgeving.

In 2005 heeft het Waterschap in overleg met Staatsbosbeheer een duiker in de dijk aangelegd om de plassen met de Heelsumse beek  te verbinden, de plassen dreigden te verdrogen. Nu worden de plassen gevoed met water uit de beek. Sindsdien is het aantal broedvogels aanzienlijk toegenomen, waaronder de zomertaling, bergeend, de kleine plevier, het porseleinhoen, de lepelaar, de knobbelzwaan en de zwarte zwaan.

In 2015 heeft het Waterschap de beekloop verlegd door de Jufferswaard, de beek mondt sindsdien via een vistrap uit naast de oude Veerweg in de Nederrijn.
Op de vistrap kunnen vissen via speciale elementen steeds 7 centimeter omhoog klimmen om in de beek te gaan paaien.

Het reguliere onderhoud van de Heelsumse beek en de Jufferswaard wordt gedaan door verschillende vrijwilligers groepen uit de gemeente Renkum.

Van Peter van Dijk – video: De Jufferswaard bij Renkum op een vroege zomerse zondagochtend. Een bijzonder plek: de Heelsumse beek mondt hier uit in de Rijn.

Steenfabriek in de Jufferswaard

In de Jufferswaard werd in 1875 een steenfabriek gebouwd. De klei voor de bakstenen kwam uit kleiputten in de Jufferswaard. In het begin werd de klei werd met paard en wagen opgehaald. Later werd de klei met een stoomlocomotief naar de ovens gebracht.

De klei mocht tot maximaal 1,30 meter diep afgegraven worden. De bovenlaag van 30 cm moest apart gelegd worden en na afgraven en aftichelen  weer teruggelegd worden. Na egalisatie van het terrein werd er opnieuw gras ingezaaid.

Bewoners Jufferswaard

Vissen met paaigebieden in het beekdal zijn de rivierprik, winde en de beekforel. (foto’s Wikipedia)
Filmpje paaiende beekprikken.

Filmpje: witte en zwarte knobbelzwanen

In maart 2021 is Zoro, de zwarte zwaan levend in de Jufferswaard, gegrepen door een loslopende hond en aan zijn verwondingen bezweken.

’s Winters zie je hier massa’s ganzen en ’s zomers baden de koeien in het koele water.

In de Jufferswaard huizen ook koekoeken, nachtegalen, roodborsttapuiten, appelvinken, fazanten en kluten. In hagen, meidoorn en sleedoorn, nestelen o.a. braamsluipers, fluiters en putters. Aan de monding van de beek worden regelmatig ijsvogels gezien. 

Naast vogels zijn er ook vossen, bevers en dassen in de Jufferswaard.
De das komt eten zoeken in de Jufferswaard maar woont er niet.

Dilemma rivierprik of bever – artikel in Nature today van 08-12-2023 met filmpje van provincie Drenthe over rivierprik.

In de ruïnes van de steenfabriek huizen vleermuizen, baardvleermuizen.

Tijdlijn historie Jufferswaard

Bronnen

• de “Echo’s van de zes dorpen” en dan vooral de uitgave over Pilo
• Info op het internet van het Historisch Genootschap Redichem 
• Karel Noy op het internet
• Info op het internet
• Filmpje Beekprik van Nel Appelmelk – YouTube
• Nature today – 08-12-2023 – dilemma rivierprik of bever met filmpje rivierprik in Drenthe.
• Video Peter van Dijk – facebook