Vrij aan het begin van de Oude Kloosterweg (zo’n 120 meter vanaf het Wolfhezerweg-viaduct) staat rechts een hardhouten paal met een tekstplaatje. Dit monumentje herinnert aan de brute moord op deze plek van de 36-jarige Johan Bosman uit Heveadorp op donderdagavond 14 september 1944 door de SD-Untersturmführer Heinemann. Johan Bosman is op zijn fiets onderweg naar Renkum om daar onder te duiken en zo het werken aan de IJssellinie voor de Duitsers te ontlopen. Als Heinemann hem aanhoudt en bij fouillering deze oproep voor de Arbeitseinsatz IJssellinie bij hem vindt schiet hij hem meedogenloos neer.
Er is in de eerste weken van september 1944 de nodige onrust en irritatie bij de Duitsers door een hele rits gebeurtenissen in en rondom Wolfheze, waaronder met name de ontvoering van de Wolfhezer SS-man Calcar Veenstra door de illegaliteit op maandag 4 september. Heinemann behandelt het onderzoek hiernaar en er zou op die donderdagavond 14 september een aantal gijzelaars worden doodgeschoten. Als Bosman ten zuiden van Wolfheze vanuit het fietspad snel de Wolfhezerweg oversteekt trekt dat de aandacht van Heinemann, die net met twee auto’s op de Wolfhezerweg komt aanrijden i.v.m. de netelige affaire Van Calcar Veenstra. Heinemann geeft het bevel de fietser te volgen en lost enige waarschuwingsschoten. Bosman stopt en als Heinemann hem daarna fouilleert vindt hij in zijn portefeuille de oproep voor de Arbeitseinsatz. Hij beschouwt hem daarom als saboteur, brengt zijn machinepistool in de aanslag en vuurt een salvo van 10 tot 15 schoten af op het slachtoffer. De fiets wordt tegen een boom geplaatst en de gedode Bosman laten ze daar liggen.
Johan Bosman
Johan Bosman is als bedrijfsassistent in dienst bij de Heveafabriek en voelt er niets voor om voor de Duitsers te gaan werken aan de IJssellinie, waarvoor hij een oproep heeft gekregen. Hij besluit om onder te duiken bij een collega in Oosterbeek en neemt donderdag 14 september 1944 tegen de avond afscheid van zijn vrouw en twee zoontjes. De collega in Oosterbeek is echter niet thuis en hij besluit binnendoor naar Renkum te fietsen, waar hij nog een adres weet.
Portret van Johan Bosman zoals het in het boek Blik Omhoog (Band 1) staat (toen via A.W.J. Bosman-Heelsum). Door de verhoren na de oorlog wordt pas de executie van Bosman bekend en de plek van de moord door een van de arrestanten aangewezen, waarna het lichaam wordt opgegraven en geïdentificeerd. Het is dus pas na de bevrijding dat zijn vrouw Marie Bosman-Raak hoort dat hij al op de dag van zijn vertrek van huis is gedood.
Bron: Gelders Archief
SD-Untersturmführer Ludwig Heinemann (1911- 1947).
In het boek Blik Omhoog (Band 1) van Cor Janse wordt hij beschreven als een gedreven mensenjager, zwaarlijvig en het prototype van een ‘echte Mof’. Bij de bevrijding van Nederland weet hij naar Duitsland te ontsnappen en daar bijna een jaar aan arrestatie te ontkomen. Uiteindelijk wordt hij toch gepakt en uitgeleverd. Op 10 december 1946 wordt hij door de rechtbank in Zutphen ter dood veroordeeld voor het doden of laten doden van tenminste 15 personen in vier met name in het proces genoemde voorvallen en schuld of medeplichtigheid aan de dood van veel meer personen.
Initiatiefnemer monumentje
Dit monumentje is een initiatief van de oud-inwoner van Oosterbeek Hans Ariëns (1946), die nu in Arnhem woont.
Ariëns hoort in april 2019 voor het eerst over een executie aan de Utrechtseweg In Oosterbeek, vlakbij de ingang van de Hoog Oorsprong. Als kind heeft hij daar vanaf 1948 direct in de buurt gewoond, zonder ooit te weten dat daar de executieplaats is geweest van drie bewoners van Oosterbeek. In de vele boeken die hij heeft gelezen over Market Garden en de Slag om Arnhem heeft hij ook nooit iets gelezen over deze executie in Oosterbeek en… hij besluit dat er iets moet gebeuren op deze plaats. Dankzij zijn initiatief staat daar nu sinds september 2019 een monumentje en daarbij heeft hij ervaren hoeveel waarde dat heeft voor de nabestaanden en hoe dat bijzonder wordt gewaardeerd. Sindsdien onderzoekt hij of er meer bewoners van de gemeente Renkum in de oorlogsperiode zijn geëxecuteerd om ook voor hen een monumentje op te richten.
Het monumentje voor Johan Bosman is zo de tweede geworden en op 14 september 2020 (precies 76 jaar na zijn executie!) onthuld in aanwezigheid van nabestaanden en andere betrokkenen. De zoektocht van Ariëns is echter doorgegaan en er staan nu (maart 2021) vijf monumentjes voor in totaal tien personen, terwijl er vier monumentjes in de maak zijn.
Zijn doel is om hiermee aandacht te geven aan de geëxecuteerde en de nabestaanden en een blijvende aandacht voor ieder met als motto:
‘Opdat wij niet vergeten!’.
Prachtig dat dit soort plekken in ere gehouden worden. Dan blijven we beseffen dat we in vrijheid wonen en vooral dat het ooit anders was.