Grenspalen

In het bos bij Hotel Wolfheze staan vijf heel bijzondere vierzijdige hardstenen palen. Deze markeren de oude grens tussen het Schependom Arnhem en het Schoutambt Renkum. De palen zijn in 1756 geplaatst op de grenspollen, die in 1750 zijn gecontroleerd of extra opgeworpen bij de inspectie van de gehele ‘limietscheiding’. 

De blauwe hardstenen palen zijn zo’n 3,5 meter lang, waarvan 2 meter bovengronds, taps toelopend tot bovenaan. Als echter in januari 1944 een punt Arnhems grondgebied in de Wolfhezerbossen ten zuiden van de spoorlijn aan Renkum wordt toegewezen, komen deze vijf palen midden op Renkums grondgebied te staan en verliezen ze dus hun functie van grensmarkering tussen de twee huidige gemeentes.

Dit is een klein gedeelte van een kaart uit 1756 die is gemaakt door Willem Leenen toen de grenspalen net waren geplaatst. Op deze kaart staan de vijf palen waar hier sprake van is met linksonder de eerste paal op de Breytspol. Schuin daaronder ligt het Wildforsterhuis met verderop de Sprengh van de Papiermolenbeek en de Swarte Kolck. De foto hieronder is van de derde paal op het kaartje. Tussen de palen staan de onderlinge afstanden vermeld en wel in roeden, een Gelderse landmaat. De meest noordelijke (5e) paal op dit kaartje zou nu midden op de spoorlijn moeten staan, daarom is hij wat naar het zuiden verplaatst.

Een van de vijf grenspalen.

Het afbakenen van de grens tussen Arnhem en de omliggende gemeenten gebeurt voor het eerst in 1567, vermelden de bronnen. Het is op 3 oktober van dat jaar dat de drie Arnhemse burgemeesters en de stadssecretaris op pad gaan om de (gemeente)grenzen vast te stellen. De term ‘gemeente’ bestaat dan nog niet, want deze doet pas in het begin van de 19de eeuw zijn intrede tijdens de Bataafse Republiek (1795-1806). Naar Frans voorbeeld worden dan dorpen en steden gelijkgesteld in een nieuwe bestuursvorm met de naam gemeente. Arnhem was daarvoor een ‘schependom’ en op de Veluwe sprak men van schoutambt, richterambt of landdrostambt. (zie ook: https://www.arneym.nl/thema/gemeentegrens/index.html)

Houten grenspaal met zwart-gele banden

In hetzelfde gebied staat ook een hardhouten grenspaal met zwart-gele schuine banden. Dit is een grenspaal van het oude landgoed De Sonnenberg, een van de vele landgoederen die de gemeente Renkum vroeger rijk was. Deze zwart-gele palen staan tevens aan het begin van de Sonnenberglaan in Oosterbeek. Het feit dat deze palen van hout zijn, maakt ze uniek voor Nederland. De zigzagbanen verwijzen naar de kleuren in het wapenschild van de familie die eigenaar was van het landgoed toen de paal werd geplaatst: de familie Wellenberg die zich in 1883 op het landgoed vestigde. De paal in het bos staat nu op de grens van de grond die eigendom is van de gemeente en een gebied van Natuurmonumenten.

De bijzondere houten grenspaal met zwart-gele banden, die nu op de grens staat van de Bilderbergbossen van de Gemeente Renkum en de Wolfhezerbossen van Natuurmonumenten.

Plaats een reactie